ارس نامه/ یادداشت:

به گزارش ارس نامه؛ ناصر اصلانی نوشت:
کتیبه قلعه تاریخی شیشه، در مجاورت روستای شیشه "یکی از روستاهای دهستان ورگهان در بخش مرکزی اهر" و در بالای کوهی قرار دارد. تاریخ دقیق این کتیبه مربوط به تمدن اورارتو می باشد و احتمالا بعد از فتح آن منطقه نوشته شده و اتفاقات آن زمان روی آن درج شده است. پس بنابراین می توان گفت قلعه شیشه، قبل از کتیبه وجود داشته و توسط حکومت اورارتو تسخیر شده است.

روستاییان هم بر این باورند که قبلا در این منطقه شهری وجود داشته و این قلعه یک دژ نظامی برای حفاظت از شهر بوده است که این موضوع با توجه به وجود کتیبه می تواند صحیح باشد. مطمئنا تسخیر یک شهر با موقعیت استراتژی و دژ نظامی بقدری با اهمیت بوده که به خاطر این پیروزی کتیبه ای در فراز آن شهر نوشته شده است. 
در حال حاضر متاسفانه بخش هایی از این کتیبه آسیب جدی دیده است و با این شرایط احتمالاً تا چند سال آینده اثری از نوشته های آن باقی نماند. تمدن اورارتو از سده پنجم تا سده هشتم هزاره اول قبل از میلاد، تقریبا ۲۵۰۰ سال پیش و همزمان با عصر آهن به مدت ۳۰۰ سال  و به مرکزیت شهر وان ترکیه شروع به تشکیل حکومت داد.
طبق پژوهش باستان شناسان "اورارتو ها استادان معدن کاری و سنگ تراشی عصرآهن" بودند و در تمامی قلمرو حکومت خود آثاری را بر جای گذاشته اند. شمالغرب ایران بخشی از قلمرو این تمدن بوده و حدوداً یازده کتیبه ارزشمند از این تمدن در این منطقه به یادگار مانده است که دو کتیبه از این مجموعه در منطقه قره داغ است. 
کتیبه شیشه و کتیبه سغندل دو کتیبه اورارتو ها می باشند که اولی در زمان "آرگیشی دوم" و دومی در زمان "ساردوی دوم " بعد از تسخیر قلعه های مربوطه نوشته شده است. البته حال و روز کتیبه سغندل هم چندان خوش نیست و نیاز به توجه فوری به این دو کتیبه قبل از نابودی کامل وجود دارد. 
بخشی از متن سنگ نوشته سغندل که توسط "آقای ملیلکیشویلی" اهل شوروی سابق ترجمه شده به این شرح است:
"عرابه ای جنگی خدای خالدی به راه افتاد
آن به کادیانی پادشاه کشور پولو آدی حمله کرد
پولوآدی ناحیه ای کوهستانی است. بیاری خالدی توانا
در عرابه ای جنگی نیرومند خالدی این لشگرکشی توسط
سردوری پسر آرگیشتی صورت گرفت
سردوری گوید: من بیست و یک قلعه را گرفتم
من در یک روز چهل و پنج شهر را تصرف کردم. لیب لی اونی
شهر پادشاه و شهر مستحکم را در جنگ گرفتم
سردوری شاه مقتدر شاه شاهان"
متن این کتیبه هم کاملاً مشخص می کند که قلعه معروف به سغندل در این منطقه قبل از کتیبه وجود داشته و "لیبلیونی" نام داشته است. این شهر، پادشاهی و مستحکم بوده و تسخیر آن اتفاقی بزرگ بوده است. به طوری که از چهل و پنج شهر تسخیر شده در یک روز فقط در این شهر کتیبه ای به افتخار پیروزی نوشته شده است. 

منابع یادداشت: 
۱-  آثار تاریخی ایران – سیف الله کامبخش فرد
۲-  مقاله اورارتو در ارمنستان و ایران بقلم "استفان کرول"
۳-  ایران باستان و اورارتو  – مجله خبری سفرمی
۴-  تمدن اورارتو – بوریس پیوتروفسکی
۵-  سایت اطلس تاریخ ایران پیش از اسلام

عکس و یادداشت از : ناصر اصلانی